Bob’s belofte
1 september, 2015
Het is weer bijna zo ver. Nog een kleine week en dan laat ik Nederland voor een korte periode achter me. Nederland en daarmee dus alle drukte, werk, gedoe en geneuzel waar ik maar al te graag van verlost wil zijn. Al is het maar van korte duur en zal de toestand er echt niet minder op geworden zijn wanneer ik weer terug ben. Nee de toestand blijft gelijk maar, …. misschien dat ik zelf wel verander. Dat ik als een heel ander mens terug kom. Uitgerust, zelfverzekerd, rijk aan herinneringen en een hart vol liefde en genegenheid voor al die mensen die ik onderweg heb ontmoet, voor de mensen waar ik mee op pad ben geweest en voor al die mensen die hier achter zijn gebleven en die ik in die korte tijd toch ben gaan missen. En ik kom als een heel gebruind mens terug. Kijk, dat zijn pas gewichtige zaken. Een bruine kop, een fototoestel vol plaatjes en de mooiste souvenirs. Nee, ik weet het zeker; “The times they are a changing” zoals Bob lang geleden al zong. Ik ga op reis en kom als herboren terug. Nu eerst nog even naar de drogist om een rolletje pleisters, een bus scheerzeep voor de gevoelige huid en twee doosje Norit te halen. Want een ‘ander mens’ worden dat valt nog niet mee.
Ya lahat!
7 september, 2015
Wat is nu 12 kilometer? Van Dordt naar Hardinxveld-Giesschendam? 30 rondjes op de atletiekbaan? Of 6 x heen-en-weer over de Moerdijkbrug? Vanmiddag is het de hoogte van ons vliegtuig tot aan de ….., even uit het raampje spieken…, zuidkust van Portugal. Het is een heel rustige vlucht en we zien de zon op de golven van de Atlantische oceaan schitteren. Precies op dit punt laten we Europa achter ons en zijn we op weg naar het vaste land van Afrika. De piloot meldde zojuist dat het nog een uur vliegen is naar onze bestemming Marrakech. En laat de stewardess nu ook nog op dit moment een foto van ons vieren maken. We genieten van het uitzicht op deze hoogte, zien aan de horizon de Westkust van Portugal waar ergens het vakantieadres van Wendy en Kevin moet liggen. Voor ons onvindbaar maar wie weet kijken zij wel net even naar de hemel en zien zij ergens ver weg een vliegtuig overvliegen in zuidelijke richting. Want dat is wat we nu zijn. Een klein streepje aan een onmetelijke hemel. Het afbuigende aardoppervlak ligt als een gigantisch patchwork vloerkleed onder ons terwijl wij, op deze 12 kilometer hoogte, nog even doorsuizen. Het echte avontuur moet nog beginnen maar zo te reizen in een vliegtuig en de wereld onder je door te zien glijden geeft een machtig gevoel van op pad te zijn. Marrakech, Atlasgebergte, Sahara: Ya lahat! (Berbers voor “Let’s Go!” (of in het Nederlands “Laten we gaan!”, (maar dat laatste klinkt iets minder spannend, dus))).
Aankomst
7 september, 2015
Na een rustige vlucht en landing lopen we de vliegtuigtrap af in een heerlijke avondwarmte. Dan op weg naar de paspoortcontrole om even later onze koffers van de transportband te tillen. Ondertussen wisselen Yvonne en Leo euro’s voor een stapeltje dirhambiljetten. Dat is altijd een serieuze zaak dus checken we ons geld, paspoort en portemonnee. Links van ons de drukbezochte infobalie en rechts het nog veel drukker bezochte geldwisselkantoor. Alles klopt en is veilig opgeborgen dus kunnen we op weg naar de uitgang. Dat gaat allemaal wel heel vlot want onze taxi-chauffeur staat ons op te wachten, de koffers liggen al snel achterin en wij zijn met open raampjes en zoevende wagen op weg naar de binnenstad. Het is druk op straat met brommertjes, auto’s en overstekende honden. De drukte wordt alleen nog maar heviger als we door de stadspoorten de medina in rijden. Iedereen krioelt door elkaar. In de nauwe straatjes hellen de marktkraampjes tot ver over de rijbaan. Rennende, schuifelende en strompelende wandelaars mengen zich in het verkeer. De chauffeur schudt zijn hoofd als moeders met kinderwagens zomaar tussen de auto’s door laveren. Hij zegt dat het onverantwoord is hoe de kinderen in gevaar worden gebracht. Zijn hoofd is nog niet uitgeschud of hij geeft alweer een peut gas om rakelings langs achteruit rijdende wegmisbruikers te zoeven. Heerlijk, die chaos, wanorde en blijkbaar toch ook geoliede machine want iedereen komt precies waar hij moet wezen. Zo ook wij want de taxi stopt op een klein pleintje waarvandaan het smalle straatje tot aan de voordeur van ons riad leidt. We laden één voor één de koffers uit om de lange heenreis te kunnen afsluiten in de luxe van het hotel. Maar dan veranderd dat vooruitzicht plotsklaps. We snellen naar de ingang, zetten onze koffers in de lobby, begroeten haastig het personeel en dan schiet ik alweer de deur uit achter de taxi-chauffeur aan. Met veel haast maar ook goed chaufferend omzeilen we alle brommers, paardenkoetsjes, loslopende honden en overstekende moeders met kinderwagens waarna we nog geen drie kwartier nadat we het vliegveld hebben verlaten al weer terug zijn in de aankomsthal. Via de douane mag ik terug naar de ruimte waar net aangekomen reizigers hun paspoorten op staan te bergen. Van een afstandje zie ik hem al staan. Doodgewoon of er niets aan de hand is staat hij daar moederziel alleen tussen de infobalie en het geldwisselkantoor waar tientallen mensen in de weer zijn. Als ik vlakbij ben check ik of het hem echt is. Ja, zo ken ik hem weer. Stoer, sterk, en pikzwart. Mijn handbagage koffer! Door mij achtergelaten toen ik mijn dirhams op stond te bergen en sindsdien dus blijkbaar door niemand opgemerkt. In de koffer mijn fotocamera, reispapieren, ehbo-kit en iPad. Zonder deze koffer dus geen foto’s, geen remedie tegen hoofdpijn en ook geen blog! Want die schrijf ik op m’n tablet. De opluchting is groot, natuurlijk bij mijzelf maar ook bij de grote schare lezers die in de toekomst mijn blogverhalen zullen lezen (ahum). Even zonder gekheid, we komen heerlijk relaxed aan om te gaan genieten van de eerste indrukken en vervolgens ben ik zo stom om mijn belangrijkste koffertje gewoon kwijt te raken. Dankzij Majid die me zo snel mogelijk terug terug heeft gereden is alles goed afgelopen. Het is ook een grootse grappenmaker want hij kwam op het idee om bij terugkomst in het riad niet direct met de koffer binnen te lopen. “You go first, tell your wife suitcase is lost, then I come with suitcase, hèhèhè… (hierbij lacht hij zijn geelste tanden bloot). Ik stribbel nog even tegen maar ga uiteindelijk akkoord met de grap. Als ik de patio van het riad oploop kijk ik recht in de gezichten van mijn lieve reisgenoten. “En, heb je je koffer?” Ik schud mismoedig mijn hoofd en zeg, “Nee, ik heb geen koffer…., maar (en hier komt de chauffeur breed glimlachend om de hoek) Majid gelukkig wel!” HAHAHAHA!!!! Wat ben ik toch grappig!!! Het zal de stress wel zijn geweest van het laatste uur waardoor ik zulke flauwe grappen maak denk ik. Hierbij alsnog mijn excuses daarvoor. Gelukkig is iedereen opgelucht en kunnen we onze zorgeloze vakantie voortzetten. Met een heerlijke maaltijd op het dakterras waar we een lekker Marokkaans wijntje bij drinken is alles alweer snel vergeten. Voor mij blijft het echter een les om op mijn spullen te blijven letten.
De Medina
8 september, 2015
De oude binnenstad van Marrakech is de grootste trekpleister van de stad. De wirwar van straatjes, de overladen winkeltjes in de souks en het grote aanbod van restaurantjes en terrassen zijn het summum voor veel toeristen. Vandaag zijn we op pad geweest om dit alles te ervaren en ik moet zeggen; het is weer een hele uitdaging. De straatventers dringen zich op met hun koopwaar. Zonnebrillen, leren broeksriemen, hoedjes, horloges, hasjies(!) en allerlei aan- en niet aanverwante artikelen. De mannen en jongens die voor de deuren van hun winkeltjes zitten proberen je naar binnen te lokken en blijven soms roepen tot je uit hun zicht verdwijnt. Er is zo veel te koop. Keramiek, lampjes, dierenhuiden, theepotten, leren tassen, sloffen, houtsnijwerk, te veel om op te noemen. We neuzen wat rond en proberen af te dingen wat heel goed lukt. Ik koop een mooi bronzen kraantje voor op de wasbak in mijn tuin en weet van de startprijs van 380 dirham met veel moeite de helft af te pingelen. Ik krijg bijna medelijden met de arme man die waarschijnlijk geld toe moet leggen op deze handel. Hoofdschuddend blijft hij achter als ik het pand verlaat. Als we later op de dag door hetzelfde straatje lopen word ik echter door de man vrolijk zwaaiend aangeroepen. Hij wil wel weer zaken met me doen blijkbaar. Haha, nee het valt wel mee hoor met de handelsgeest van deze mannen. Nadat we thee hebben gedronken op het dakterras van Café d’espices lopen we het kruidenwinkeltje van Mohammed binnen. Tijdens eerdere bezoeken was het altijd een gezellige vent met veel uitleg over alle kruiden en cosmetica die hij verkoopt. Als hij op ons toeloopt heeft hij echter een pet op en een donkere zonnebril voor zijn ogen. Pleisters op zijn lip en wenkbrauw, een gezwollen neus en schaafplekken op gezicht, armen en schouders geven hem het aanzien van een straatvechter die zijn laatste partij dik heeft verloren. Bij het beklimmen van een ladder blijkt hij te zijn gevallen op de stoepen van zijn winkeltje. Gelukkig is hij zijn praatjes niet verleerd en nodigt ons direct uit op de thee. Onderwijl haalt hij de ene glazen pot na de andere van de schappen. We ruiken achtereenvolgens kerrie, paprika, kurkuma, citroen-gember, raz-el-hanout, ster-anijs, komijn en nog wel tien andere kruiden. Daarna schakelt hij over op de schoonheidsartikelen en smeert hij onze armen en handen in met de heerlijkste zeepjes en oliën. Als Anja toevallig even niest vanwege een kriebel in haar neus wordt er direct een glas heet water geregeld waar ter plekke een mentholkristal in wordt opgelost waarna ze snuivend van haar instant stoombad kan genieten. Natuurlijk kopen we wat kruiden voor in de keuken thuis. Voor de mannen heeft hij nog een cadeautje in de vorm van een handjevol ginsengwortel. Op beleefde maar humoristische wijze maakt hij ons duidelijk dat een kopje thee van deze wortel gedronken voor het slapen gaan resulteerd in een nacht lang echtelijk plezier. Voor elk van de dames doet hij er nog een flesje rozenwater bij kado. Natuurlijk pas nadat de gezichten van ons allen eerst even zijn besproeid. “Very refreshing, yes?”. Nou, na al die spannende beloftes is het maar goed dat we even verkoeling hebben gekregen. We nemen afscheid van Mohammed en hopen dat de vele smeerseltjes en geneeskrachtige kruiden in zijn winkel zijn eigen gezicht weer snel in de plooi helpen.
Als we na zonsondergang van een restaurant naar ons riad lopen passeren we het Djemaa-el-fna. Dit is het grote centrale plein waar het iedere avond feest is. We worden door de ‘binnenhaal-jongens’ van wel twintig eetkraampjes uitgenodigd om te komen zitten en eten, maar slaan deze allemaal af door nee te schudden en op onze buik te kloppen, “We hebben net gegeten” uitbeeldend. Gek genoeg laten ze ons verrassend snel met rust. Zouden de verkopers na zo’n lange dag ook vermoeid raken of heeft het iets met de geloofwaardigheid van onze buikjes te maken? We vermaken ons op het plein waar muziek wordt gemaakt en gedanst. je kan er een hennatattoo op je ledematen laten schilderen wat ons een behoorlijke gok lijkt gezien de minimale verlichting. Leuker is het om voor een paar dirham mee te doen aan een soort kermisattractie. Er is bijvoorbeeld een kerel met een zelfgebouwde krachtmeter. Een kist met een gelast stalen handvat en een wijzerplaat van een ouderwetse weegschaal laat zien hoeveel kracht een deelnemer in zijn handen heeft. Na een gedegen warming-up doen we allemaal een poging waarbij uit de kist een loeiende sirene hoorbaar wordt. Vervolgens komen we bij een kring uit waar druk gehengeld wordt met drie meter lange stokken. In plaats van een haakje moet je proberen een ring om de hals van een fles te krijgen. Wanneer het je lukt om de fles met je hengel op te tillen win je een prijs en wel: twee flessen frisdrank! Die kans willen we niet voorbij laten gaan zodat we om de beurt een poging wagen. Na zo’n twintig minuten geven we het echter zwaar teleurgesteld op. Kortom, We hebben veel plezier en komen uiteindelijk aan de zuidkant van het plein weer op de route naar ons hotel. Na een wijntje op het dakterras zakt het geslenter van de hele dag aardig in de beentjes. We kijken nog even naar de oude paleismuren waar een groot aantal ooievaars bivakkeren. Ze brengen de nacht op één poot staande door. Zelfs met een hele theepot ginseng-elixer gaat ons dat niet lukken dus we kruipen maar lekker onder de wol. Welterusten.
Kaleidoskoop
8 september, 2015
Je loopt twee dagen als toerist rond in een stad als Marrakech en hoeveel kan je dan zien? Waarschijnlijk nog geen twee procent van alle beelden die mogelijk en waar zijn. En toch kan ik me niet losmaken van het feit dat de stad en haar inwoners een complexe kaleidoskopische samenleving vormt. Ik wil proberen een paar voorbeelden te geven van de grote tegenstellingen die aan het oppervlak van deze samenleving te zien zijn.
Een wandeling vanuit de medina naar de Nieuwe stad. We stappen de deur uit van ons riad in de oude stad en zien drie magere katjes knauwen aan de kippenkoppen die vanuit de keukens op de hobbelige keien van het steegje worden gegooid. Wanneer we de hoek omslaan lopen we langs marktkraampjes waar regelmatig slecht en rot fruit te zien is. De trottoirs en wegen zijn op veel plaatsen opgebroken wat de stad een rommelig aanzien geeft. Zodra we door de tuin van de grote moskee Koutobia lopen is alles mooi onderhouden en groen en worden in de verte de omtrekken van de nieuwe stad al zichtbaar. Een brede boulevard, onderbroken door twee grote rotondes leidt tot het hart van de wijk Gueliz, de nieuwe stad. We lopen voorbij MacDonalds, Zara en KFC om op het terras van een pizzeria te lunchen. Daarna bezoeken we de koopgoot van Marrakech. Een gloednieuw winkelcentrum met allerlei parfumerieën en modezaken. Even kleren passen bij de H&M kan dan ook op de avontuurlijke belevenissen worden bijgetekend. We sluiten ons bezoek af op het terras van Café de la Poste, voorheen het postkantoor maar momenteel een in Frans-koloniale stijl ingericht café-restaurant waar we een heerlijk koud biertje drinken.
Loungen tegenover de moskee. De langzaam stuwende bas van de loungemuziek die op het dakterras van de Kosy-bar wordt gedraaid doet even vergeten dat we in Marokko zijn. Een internationale kaart, heerlijke wijn en een zwoele avondbries laat je in verbeelding zomaar plaats nemen op een terras in Barcelona, Parijs of New York. Wanneer de zon ondergaat is het tijd voor het avondgebed zodat de muezzin uit elke minnaret in de stad te horen is. Zijn oproep tot gebed is nog dermate van belang dat de muziek tijdelijk wordt uitgezet. Terwijl de avondhemel rood kleurt en mooie wolkenstrepen een tropisch panorama vervolmaakt sterft het gebed langzaam uit waarna de bass&drums het weer overnemen.
Hoger en hoger, naar het zuiden
9 september, 2015
Vandaag gaan we de hectiek van de stad verwisselen voor de rust van het achterland. We zijn vroeg uit de veren om nog in de ochtendschemering op het dakterras te ontbijten. Vanaf de boven ons opreizende oude paleismuren kijken de ooievaars en duifjes op ons neer.
Dan pakken we onze tas om vervolgens in de auto van Hamid te stappen. We kennen hem nog van een vorige trip waarbij hij onze gids was en we begroeten elkaar hartelijk. Na de buitenwijken van Marrakech achter ons te hebben gelaten krijgen we geleidelijk aan steeds meer zicht op de hoge Atlas. Daar, in het zuiden, ligt de hoge pas Tizi N’Tichka.
Wanneer we die barrière hebben overwonnen kunnen we afdalen naar de woestijn en vruchtbare oases die aan de zuidkant van het Atlasgebergte te vinden zijn. Al snel verlaten we doorgaande weg en nemen de oude karavaanroute die vanuit het diepe zuiden naar Marrakech voerde. Vanuit Timboektoe werd handelswaar naar het noorden gebracht en onderweg werden al de nodige goederen geruild voor allerlei waardevolle zaken. In het gebied rondom de kasbah van Telouèt werd zout gewonnen en in vroeger tijden was dat zelfs een betaalmiddel. Wij brengen een bezoek aan de kasbah en horen over de rijke maar vaak ook gruwelijke daden van de vroegere Pascha.
Op locaties maar ook onderweg verteld Hamid veel over bezienswaardigheden, cultuur en alledaagse dingen. Ook proeft hij van onze meegebrachte honingdrop maar we hoeven niet bang te zijn dat hij de hele doos in één keer leeg eet want hij is niet erg onder de indruk van de Hollandse lekkernij. We lunchen vlakbij Aït Ben Haddou waarna we ook deze kasbah bezoeken. Het is een prachtig, tegen een berg gebouwd dorpje wat inmiddels tot een Unesco monument is benoemd.
Dan bezoeken we achtereenvolgens een Tibetaans klooster, de piramides in de koningsvallei, het middeleeuwse Rome en kunnen daarbij ook nog een straaljager, sportauto en de boot van Asterix & Obelix bewonderen. Kortom we bezoeken de Atlas filmstudio in Ouarzazate. Hier zijn films gemaakt als: The jewel of the Nile, Gladiator, Cleopatra, Babel en ook een aantal scenes uit de serie Game of thrones. Een plaatselijke gids leidt ons rond door allerlei decors van deze films. Hij kent wat Nederlandse woorden die in zijn vakgebied goed toepasbaar zijn. De sportwagen, tempel en sfinxen zijn bijvoorbeeld van ‘piepsgghuimm’ (dit klopt ook inderdaad). De trappen in het paleis van Cleopatra zijn van ‘tsjokolaad’ (deze blijken echter gewoon van spaanplaat met een likje bruine verf te zijn).
Na een lange en vermoeiende dag komen we uiteindelijk bij ons riad aan. In een rommelige buitenwijk van Ouarzazate rijden we langs krotten en vervallen gebouwen. Dan stopt Hamid voor een gesloten poort van een riad. Wanneer de poort opengaat rijdt hij de binnenplaats op en staan we opnieuw voor een levensgroot decor uit een of andere avonturenfilm. Zodra we binnen stappen blijkt zelfs het interieur tot in elk detail nagebouwd te zijn. We lopen naar de tuin om eens te zien aan wat voor steigerconstructie de hele hardboard façade nu weer vastgespijkerd zit maar we kunnen alleen wat luxe tafels, een grasveld met ligbedden en een kristalhelder zwembad ontdekken. Geen piepschuim, geen spaanplaat, alleen maar een prachtig hotel met dito tuin. We brengen de avond dan ook door met een goede maaltijd op het terras. En als het helemaal donker is nemen we nog een duik in het zwembad. Onder de sterrenhemel en verlichte palmbomen voelen we ons als filmsterren zo rijk. Maar dan niet in een geregiseerde fantasiewereld maar in onze eigen heerlijke realiteit.
Weekmarkt in een andere wereld
10 september, 2015
De tweede dag van onze rit door de zuidelijke provincies van Marokko brengt ons als eerste naar, hoe kan het ook anders, een locatie waar een aantal scenes zijn gedraaid voor de film Babel. In het dorpje in de diepte heeft Brad Pitt gestreden voor de overlevingskansen van zijn vrouw (in de film dan hè). Op de weg waar we ons bevinden werd de bus waar de hoofdpersonages zich in bevonden beschoten door een paar onnadenkende berberjongens. Goede film, we hebben hem gezien, leuk om hier op deze plaats te staan.
Dan gaat de rit verder naar de stad Agdz. Hier is een grote plantage van dadelpalmen. Het kweken en oogsten van dadels is hier dan ook de belangrijkste bron van inkomsten. De grond is niet alleen erg vruchtbaar maar de irrigatie van de grote palmvelden wordt mogelijk gemaakt door de Draa-rivier. Deze langste rivier van Marokko ontspringt in het Atlasgebergte en mondt 1100 kilometer zuidelijk uit in de Atlantische oceaan. Hamid brengt ons eerst naar een mooi uitzichtpunt over de “Duizend palmen vallei” waarna we dwars door de plantages heen rijden om de rivier over te steken. Het is druk op deze passage met jongens op brommers, mannen op ezels of gemotoriseerde bakfietsen en vrouwen met kinderen. De meesten van hen zijn op weg naar de weekmarkt in Agdz.
Via een omweg arriveren wij ook op deze markt en Hamid leidt ons rond. Er zijn diverse afdelingen en het is alsof we weer midden op een filmset beland zijn. Er zijn de voor ons vriendelijk ogende kledingkraampjes met nieuwe maar ook tweedehandskleding en schoenmakers. Dan is er natuurlijk een groentemarkt waar grote en kleine boeren hun aardappelen, uien, meloenen, knoflook en allerlei soorten groenten, fruit en kruiden verkopen. Behoorlijk verontrustend is echter de vleesmarkt. Hier geen in ijs gekoelde runderlapjes of vacuüm verpakte kipfilet. De echte kwaliteitslager levert het keurmerk van zijn ‘koe van de dag’ op een wel heel bijzondere wijze. De afgehakte kop van het arme beest ligt prominent tussen de overige ledematen, ingewanden en ribstukken de potentiële kopers aan te staren. Door de tanden van de koe te inspecteren weet je ongeveer de leeftijd van het beest. Wil je een mals stukje vlees dan zal je dus op zoek moeten naar een kop met jonge tanden. Heb je wat minder te besteden of ga je toch lekker in je Kamado-oven de hele dag een slow-cooking staartstuk bereiden dan kan een exemplaar met iets meer graasuren volstaan. Onze eetlust wordt echter niet gestimuleerd bij het zien van de onthoofde en gevilde kadavers die zo open bloot worden stukgehakt en gesneden. We komen dan ook snel op de markt voor levende have terecht maar daar worden we niet echt veel vrolijker van. De geiten, schapen, runderen en melkkoeien die hier verhandeld worden staan angstig mekkerend en snuivend in groepjes bij elkaar. Hier geen handjeklap maar een driftig gesprek met veel handgebaren tot uiteindelijk een stuk vee van eigenaar wordt gewisseld. In veel gevallen betekend dat dat de beesten op het dak van een bus of pick-up truck naar hun nieuwe stal, weide of tajine worden gebracht. Wat een volstrekt andere wereld is er om ons heen en we zijn de enige westerlingen die de markt bezoeken. Slechts bij ons vertrek zien we twee zwaar bezonbrilde Spaanse dames zich een weg naar de ingang banen.
De route gaat naar de hoofdstad van de berberkleden Tazenakht. We krijgen een korte demonstratie hoe de kleden worden geknoopt waarna er in de toonzaal kleden van diverse stammen worden getoond terwijl wij aan een lekker glaasje berberthee nippen. Het zijn werkelijk prachtige kleden van kameel- of schapenwol met de mooiste patronen maar de prijzen variëren tussen de 500 en 900 euro dus houden wij het dit keer heel beleefd bij een fooi voor de rondleiding.
De weg terug naar Marrakech leidt door grote lege vlaktes afgewisseld met bochtige bergweggetjes als er weer een rifgebergte moet worden gepasseerd. Op een recht stuk weg maken we een stop bij een verlaten benzinestation. Het blijkt opnieuw een filmset te zijn, ditmaal uit de griezelfilm “The Hills have Eyes”. Het verhaal speelt zich af in het zuid-westen van Amerika en het is niet onlogisch dat met de hulp van de filmstudio’s in Ouarzazate de draailocaties hier in deze woestijn zijn gekozen. Het landschap, de kleuren en het licht lijken sprekend op de woestijnen van New Mexico of Arizona. We lopen wat rond op de set en nemen ons voor om thuis de film eens te gaan kijken. Al is het maar om te ervaren hoe met de juiste cameravoering elke illusie bereikt kan worden. Een American highway in het zuiden van Marokko.
We klimmen en klimmen weer naar de grote hoogte van de pas over de Atlas. Nog even en we zijn weer terug in riad Carina. We genieten van het berglandschap en de grapjes en raadsels van Hamid. Leuk om te merken dat er met humor soms geen afstanden meer bestaan en dat we kunnen lachen om dezelfde dingen. Hamid heeft zich opnieuw bewezen als een prima chauffeur en uitstekende gids. Alle afspraken zijn keurig nagekomen en we hebben veel geleerd van zijn anekdotes en feitenkennis. Wie weet komen we elkaar in de toekomst opnieuw tegen. Hamid stelt voor dat we over een paar jaar onze kleinzonen maar eens mee moeten nemen. Wie weet, dat zijn mooie dromen die zomaar weleens werkelijkheid kunnen worden.
Feestje!!
11 september, 2015
- Stel: je bent jarig en viert inmiddels je 50ste verjaardag maar, je bent niet thuis dus een verjaardag met kinderen en familie is niet mogelijk.
- Stel: je houdt van lekkere hapjes en gekruid eten maar, even je eigen keukenkastjes open trekken om juist die gemalen peper, paprika of kurkumaworteltjes over je salade te strooien zit er derhalve niet in.
- Stel: je bent in de gelegenheid om een vreemde keuken te proeven maar je weet niet goed het verschil tussen maticha en zitoen.
De oplossing: als verjaardagsfeestje ga je met z’n vieren lekker Marokkaans koken!!
In de praktijk: Tussen de middag stappen we deur uit om samen met Aziza de verschillende ingrediënten te gaan uitzoeken en kopen. Zij is de keuken patrone van ons riad en gaat ons de komende middag een aantal traditioneel Marokkaanse gerechten leren. Ze heeft gisteren al kip gekocht die inmiddels gevierendeeld en met citroen ingesmeerd in de koelkast op verdere bereiding ligt te wachten. De ingang naar een overdekte buurtmarkt ligt op slechts twee minuten lopen. Bij de bloemist koopt Aziza eerst twee bossen rozen waarvan Yvon en Anja allebei één lekker ruikende bloem krijgen. We lopen verder en komen op de levende dierenmarkt. Hier zitten de kippen en konijnen in kooien terwijl aan de overkant de vissen en stukken bout worden verkocht. Wij zijn echter op weg naar een gewone slager en gelukkig liggen daar in een keurige vitrine de worsten, biefstukken, runderlappen en kipfilets op een rijtje. Er wordt door Aziza nog wat extra kipfilet gekocht om naast de kippenbout een extra kipfilet tajine te bereiden.
Dan is het tijd om groenten en fruit uit te gaan zoeken bij de naastgelegen kraam. We mogen aanwijzen wat we willen eten en kiezen onder andere voor courgette, wortel, rode ui, paprika, knoflook, boontjes en komkommer. Voor het dessert worden peertjes gezocht maar over de kwaliteit hiervan is onze cheffin niet tevreden. Ze bezoekt een tweede groentenkraam en daar kiest ze vier mooie, gele peertjes uit.
Er is nog tijd voor een stop bij de kruidenier. We ruiken aan kaneel, paprika enz.enz.enz., en gaan uiteindelijk met een keur aan zakjes en flesjes olie weer op pad.
Met diverse gevulde plastic tasjes wandelen we terug naar riad Carina waar we in de keuken van een naastgelegen riad voldoende ruimte hebben om te koken. Vier rode schorten komen goed van pas en dan kan het feest beginnen. We snijden de groenten, koken de kippenbout, bakken ui, knoflook en kipfilet en voegen op aanwijzing van Aziza kwart- halve of hele theelepels kruiden toe. Een mengsel van vers gesneden peterselie en koriander blijkt onmisbaar en olijfolie, zonnebloemolie en azijn wordt bijgeschonken waar nodig. Als de rode uien gesneden worden komen alle emoties er uit.
Het is opvallend dat de vrouwen die traditioneel gekleed gaan opgaan in de massa. Op de markt liep Aziza in mantel met hoofddoek en was ze een van de vele strakke gezichten. Zodra ze in haar keuken staat is ze een vlotte, symphatieke en lieve jonge vrouw. Ze legt ons in prima Engels uit hoe we het eten moeten bereiden en het is heel gezellig om zo, met ons vijven, met al die heerlijk geurende specerijen bezig te zijn. Na afloop nemen we plaats aan de keukentafel om alle recepten op te schrijven in onze eigen taal en woorden. Daar gaan we later zeker nog eens plezier aan beleven. Voor vandaag zit het feestje er echter op helaas. Het enige wat nog rest is dat we vanavond op het dakterras onze eigengemaakte gerechten opgediend krijgen en dat we alles mogen gaan proeven en opeten! FEESTJE!!!
Voor het zover is drinken we nog even wat in de Kosy-bar. We genieten van onze laatste wandeling door Marrakech en dan is het tijd voor ons diner. Een verjaardag om nooit meer te vergeten.
Als we ’s avonds laat op onze kamer komen staat er een klein bosje rozen op ons te wachten en is het bed bestrooid met rozenblaadjes. Aha! Dat bedoeld men dus met de verrassende Marokkaanse keuken.
Kompas
12 september, 2015
Vandaag staat er opnieuw een verplaatsing op het programma. We genieten van ons laatste ontbijt in Marrakech en stappen vervolgens met al onze bagage in een taxi die ons naar de nieuwe stad brengt. Hier kunnen we de huurauto ophalen waarmee we het volgende deel van de reis zullen rondrijden. De bestemming voor vandaag is de plaats Essaouira wat aan de kust van de Atlantische oceaan is gelegen. In het riad Baoussala zullen we dan nog drie nachten slapen. Als alle bagage weer een plaatsje heeft gekregen in de auto kunnen we op weg. We voeren de laatste cockpit checks uit:
- Spiegels gesteld? – Yes
- Voldoende brandstof aan boord? – Yes
- CD met Southside Johnny in de speler? – Yes
- Doos met dropjes binnen handbereik? – Yes
- Start your engines…… Ya lahat!
We rijden de drukke stad uit en het neemt zeker nog een kilometer of twintig in beslag voor de laatste rommelige huizen, garages en afbraakwoningen plaats maken voor een open zicht over het landschap. Grote grindvlaktes die glooiend tot aan de horizon reiken. Het eerste deel is het nog heiig maar als we dichter we bij de kust komen reikt het zicht verder en zien we contouren van heuvels en bergen.
De 200 kilometers schieten voorbij en met een koffiestop halverwege is de rit zo gepiept. Dicht bij de kust wordt het groener en staat er een stevige bries. Dan de laatste kilometers over een onverharde weg tot we een afbeelding zien van een kompas. Het woord voor kompas in het Arabisch is Baoussala, we hebben onze bestemming bereikt.
We worden verwelkomd door Leah die ons de kamers laat zien. Vervolgens maken we een wandelingetje over het landgoed (want zo kunnen we het gerust noemen). Yvon en ik waren hier vier jaar geleden maar er zijn opnieuw dingen bijgebouwd om de gasten te verwennen. Een klein amphitheater waar met een beamer films kunnen worden geprojecteerd, een massage en hammam gebouwtje en verse likjes verf hier en daar. Wat een geweldig knus, huiselijk en vrij riad is dit toch.
Na de lunch brengen we de rest van de middag bij het zwembad door. Als de zon onder is gaan we op de binnenplaats dineren. De katten die hier wonen houden ons gezelschap en krijgen onder tafel af en toe een stukje kip toegeschoven. Drie uur rijden met een auto en drie uur bij een zwembad liggen, veel meer hebben we niet gedaan vandaag maar we zijn allemaal moe. Komt het door de plotselinge rust die ons ten deel valt want we hebben geen verdere afspraken meer of dingen die ‘moeten’. Eist het drukke programma van de eerste week zijn tol of moet onze geest en lichaam even overschakelen aan de ‘easy mode’? Om tien uur is het mooi geweest. We gaan slapen, onze batterij weer opladen en morgen er weer stevig tegen aan want er wachten ons een paar pittige dagen rondom het zwembad.
Maybe tomorrow?
13 september, 2015
Natuurlijk gaan we vandaag het stadje bezoeken. Zodra we de weg op gaan stap je terug in de realiteit. Riad Baoussala vraagt hun gasten zuinig te zijn met water en vervangt bijvoorbeeld niet standaard elke dag de handdoeken vanuit groene principes. De huizen langs het grindpad richting Essaouira behoren òf tot welgestelde eigenaren die een villa of riad bezitten waar mooie ommuurde tuinen met zwembaden te zien zijn òf tot arme families die lopend grote plastic jerrycans bij het plaatselijke watertappunt staan te vullen. Ook hier in Marokko dus opvallend grote tegenstellingen tussen rijk en arm. Het blijkt vaak weer een beetje lastige spagaat te zijn tussen je principe van het willen delen van welvaart en je behoefte om je vakantie in een luxe verblijf door te brengen. De grote werkgelegenheid en inkomsten die het toerisme aan de armen schenkt zijn dan ook goede argumenten om dit te rechtvaardigen. Daarbij zijn we graag in contact met de autochtone mensen die we tegen komen waarbij we ons vriendelijk en bescheiden opstellen en zeker niet de decadente westerling uithangen. Maar goed, op weg naar Essaouira dus! Na een paar kilometer wordt de oceaan zichtbaar. Rots- en duinpartijen gaan langzaam over in een brede boulevard waarachter een honderden meters breed zandstrand ligt. Hoe dichter we de oude stadskern naderen hoe meer parasols en strandbedden er te tellen zijn. We parkeren net buiten de stadspoort en gaan te voet de medina in. Het is een relaxte sfeer waar je rustig kan wandelen en winkeltjes kan bekijken zonder dat je direct met dwingende verkooppraatjes te maken krijgt. Waar we in Marrakech regelmatig de uitvlucht: “Maybe tomorrow, Yes?” moesten gebruiken kunnen we hier gewoon gedag zeggen. Natuurlijk kopen we nog wat leuke keramieke schaaltjes en aanverwante artikelen waarbij de zorg steeds groter wordt of het allemaal wel in de handbagage gaat passen. Uit nervositeit steken Leo en ik maar snel een met goede kwaliteit gras gevulde Marokkaanse pijp op.
Het is vandaag zondag en het lijkt er op dat veel Marokkaanse families en stelletjes vandaag een dagje uit zijn in het kustplaatsje. Verder natuurlijk allerlei toeristen uit Engeland, Spanje, Frankrijk enzovoorts. We kwamen echter ook een verrassend aardig en grappig stel tegen uit Oezbekistan. Dat zou je hier toch niet verwachten! Ze hadden zelfs hun traditionele hoofddeksels nog op!
We hebben blijkbaar een goede nachtrust gehad en onze vermoeidheid is vergeten. We maken wat lol, drinken een biertje, eten een omelet met friet en doen zelfs nog een dansje op de vrolijke muziek van twee plaatselijke muzikanten. Na deze show op een centraal pleintje waar allerlei terrassen omheen zijn gegroepeerd viel ons een enthousiast applaus ten deel. De muzikanten gingen vervolgens met de pet rond maar toen we ons aandeel van de gage vroegen zeiden ze: ” Maybe tomorrow, Yes?” (Red. De schrijver heeft zich hier, geheel tegen zijn stijl in, toch laten verleiden tot wat dichterlijke vrijheden. Het dansje en het applaus zijn overigens correct weergegeven).
Op een gedeelte van de oude stadswallen met verdedigingswerken loopt een leuke promenade en met de vele galeries, ateliers en stalletjes met houtsnijwerk en keramiek vormt het een kleurig geheel.
In de verte ligt de vissershaven waar Essaouira zo bekend om is. We wandelen op ons gemak de kade af en zien de verse vangst in allerlei marktkraampjes te koop aangeboden worden. Garnalen, Barracuda’s, Roggen, Sardientjes en nog vele soorten vis en zelfs kleine haaien. De katten zijn ook in overvloed aanwezig en kauwen met grote regelmaat op stukjes visafval. Aan het begin van de kade hadden we de wind in de rug, nu we echter talloze kraampjes zijn gepasseerd en op de helft zijn worden we ingehaald door een bijna zichtbare vislucht. Om onze eetlust niet te laten bederven voor de rest van de week besluiten we om te keren en in een iets hoger tempo terug te keren naar daar waar alles nog fris en fruitig was.
In een winkel waar slofjes, sjaals, kussens en lapjes stof in de mooiste kleuren verkocht worden gaan we op zoek naar een mooi tafelkleed. We slagen zelfs wel voor twee kleurige kleden en dan rekenen Anja en Leo af. Ze geven het ons kado waar we natuurlijk heel blij mee zijn. We kunnen thuis weer vele malen de tafel dekken met de herinnering aan het mooie Marokko en deze fijne vakantie met ons vieren.
Dan keren we terug naar ons riad en kunnen we nog een hele poos luieren bij het zwembad. Is dat nu niet zonde van de tijd? We zijn in een ver land waar nog zoveel te zien is. We kunnen naar de markt of een meubelwinkel? Naar het strand om te zonnen? Een rit op een dromedaris of paard maken? De duinen door scheuren met een quadbike of een cursus golfsurfing volgen? Uit eten gaan in één van de vele visrestaurants die Essaouira rijk is? De vissers op het strand van Tagenza bezoeken om te zien hoe ze hun bootjes de zee in duwen? We kunnen, we kunnen, we, …….. Maybe tomorrow, Yes?
De honden van Cap Sim
14 september, 2015
We gaan naar het strand. Niet uitgebreid met windschermen, luchtbedden, emmers en schepjes, maar gewoon even een wandelingetje maken op het strand van Sidi Kaouki. Het is maar 20 minuten rijden en de zee heeft toch altijd iets magisch. De onverharde weg loopt na het riad nog een kilometer of drie door tot hij weer aansluit op de asfaltweg. Gelukkig blijft de auto heel want er wordt heel wat van gevergd. Dan duurt het niet lang tot we parkeren en het strand oplopen. Ook hier weer verkopers van sieraden en dromedaris hoeders die ons een ritje op een kameel aanbieden. We slaan alles af want we willen snel tot aan onze kuiten in de uitlopers van de golven staan. Een klein stukje verder in zee is een groepje jongeren te leren gulfsurfen. Verder is het strand verlaten op twee zonaanbidders na.
Onze voeten zijn verfrist waarna we met het zand tussen de tenen weer instappen om te gaan koffiedrinken bij een nieuw koffietentje wat gerund wordt door een Française. Tot ons verdriet bestaat het kleine cafeetje van Abdou op het strand van Tagenza niet meer. Hij bleek geen vergunning te hebben en na jaren van waarschuwen hebben de autoriteiten het gebouwtje gesloopt en moest Abdou noodgedwongen vertrekken. Arme katten en honden van Cap Sim. Waar zijn Barrack, Gorbatsjov, Diego, Carla en al hun voorouders en nageslacht nu gebleven? We hopen dat het ze goed gaat evenals met hun vrijgevochten baasje. Als we bij het nieuwe koffietentje aankomen blijkt het vandaag gesloten te zijn. Wat is dat toch met die kleine knusse zaakjes hier aan de kust? We zijn nog voor de middag weer terug bij ons hotel en genieten de rest van de dag van het zwembad. Het is een warme, heldere dag zodat we flink wat zon te verwerken krijgen. Als we later op de avond nog buiten zitten te eten voelen we de effecten van het zonnen. Kippenvel en slaperigheid maken dat we al weer vroeg onder de wol kruipen. Onze laatste nacht in Marokko. Onder de flonkerende sterren van de Melkweg lopen we naar onze kamer. In de verte horen we de honden naar elkaar huilen en blaffen. Zoeken ze contact om de verloren honden van Cap Sim te lokaliseren (“101 Dalmatiërs”(jeugdsentiment))? Of zijn het juist de honden van Abdou die laten horen dat ze het overleefd hebben?
De afdaling
16 september, 2015
Opnieuw vliegen we hier maar nu in tegengestelde richting. Afrika achter ons en in één rechte lijn op weg naar Schiphol. Dat is lang geleden om in een rechte lijn te bewegen want in Marokko zijn alle snelwegen, zandpaden, steegjes en trappenhuizen in bochten gemaakt. Dit in tegenstelling tot de in perfectie uitgevoerde mozaïeken die geen afwijking of asymmetrie vertonen. De vergelijking met de Marokkaanse cultuur is snel gemaakt: alles kan, mag en wordt gedoogd maar zo heel af en toe wordt er een rechtlijnigheid zichtbaar die je niet verwacht. Terwijl de politie ergens langs de snelweg een bekeuring uitdeelt voor te hard rijden passeert er een pick-up truck met een kooiconstructie waar wel vijftien vrouwen en kinderen in staan. Is dus geen probleem hier, maar niet te hard rijden hoor!
Ook de weg die we vandaag hebben gereden vanaf Essaouira tot de luchthaven van Agadir kende vele bochten. Het was echter rustig en we schoten goed op. Een lunchpauze net voor Agadir in een strandtent was goed uitgekozen. Een hamburger met friet was ook wel weer eens lekker na alle kippenpoten, lamsbout en couscous.
We waren vroeg op het vliegveld en de huurauto inleveren, inchecken en het instappen verliep zonder problemen. Lang wachten alleen maar dat heb je op zo’n reisdag als vandaag.
We konden als een van de eersten plaatsnemen in het vliegtuig en zitten nu op ons gemak. Boven onze hoofden de handbagage met alle breekbare spulletjes. Zojuist wat turbulentie gehad maar inmiddels is alles weer stabiel. Nog even en de dag is weer voorbij. We gaan beginnen met de langzame afdaling naar Schiphol, Nederland en het gewone leven. We zijn verwend met alle mooie uitzichten, met alle verrassende bestemmingen en met alle spannende reiselementen maar vanaf morgen weer terug te zijn tussen onze kinderen en familie, in ons eigen huis en bed is ook weer een geruststellend vooruitzicht.
Hiermee komt er een einde aan mijn dagelijkse posts op mijn weblog. Natuurlijk heb ik de rivier nog niet gevonden. Met elke ervaring daal je iets verder af naar de oever en in iedere ontmoeting met andere culturen leer je de grillige loop van armoe en rijkdom, lot en keuzes iets beter herkennen. Toch hoop ik er nog jaren over te doen om het laagste punt te bereiken en deel te worden van de stroom, want juist het zoeken ernaar is machtig interessant, niet het bereiken van het doel.
